Recht, maar toch niet recht | Ikebana Verhalen

door Ben – marketeer, manager, fotograaf en echtgenoot van Ilse

Sinds een paar weken volg ik een online training tot Shaolin-krijger. Mijn bloedwaarden juichen van vreugde, maar daar gaat dit verhaal niet over. Wat ik wél wil delen, is een moment dat me compleet stilzette.

Tijdens een vormoefening zei de monnik: “Recht, maar niet recht.”​Die zin klonk als een gongslag. Niet alleen omdat het mysterieus of poëtisch was, maar omdat ik ze eerder gehoord had. In een totaal andere context.

Meer dan tien jaar geleden zaten Ilse en ik in een uithoek van Normandië te werken aan haar eerste boek, Exploring Ikebana. Dagenlang schrijven, fotograferen, en eindeloze discussies over hoeken die scherper waren dan ons humeur.

​Eén gesprek liep uit de hand: de plaatsing van de shin, de hoofd-tak in een ikebana-schikking.

Ilse zei: “Die moet onder een hoek van vijftien graden.”

Als ingenieur kon ik het niet laten: “Vijftien graden vanaf waar precies?”

En daar kwamen de geodriehoeken, de waterpassen, de rechte hoeken...

Ilse keek me aan zoals alleen een ikebanist dat kan: kalm en vol ongeloof. Hoe kan iemand zó precies zijn, en toch de essentie missen?

Na een discussie die net geen wiskundeles werd, zuchtte ze en zei:

​“Je plaatst de shin recht... maar niet recht.”

Toen begreep ik het niet. Nu, jaren later, in het midden van een Shaolin-les, valt het kwartje.

“Recht maar niet recht” lijkt eerst een paradox. Recht is toch recht? Maar de monnik, die duidelijk vaker ingenieurs had getraind, verduidelijkte:

“De arm moet gestrekt zijn, maar toch een beetje gebogen.”

Net dat kleine beetje. Niet meetbaar, wel voelbaar. Geen gradenboog, geen app, geen algoritme die dat exact vastlegt. Je leert het met tijd, met ogen, met lichaam. En plots klopt het.

Ook in een aantal schikkingen van de Sogetsu-school staat het: de hoofdtak hoort op vijftien graden. Maar niemand loopt met een gradenmeter rond.Een tak die mathematisch recht staat, voelt houterig. Levenloos.“Recht maar niet recht” geeft adem, beweging, karakter.

Het is geen toeval dat Shaolin en ikebana beiden uit het Oosten komen. Beide disciplines onderwijzen via vorm, maar ademen via gevoel.​Echte beheersing begint wanneer je de regels niet alleen kent, maar belichaamt. Wanneer het lichaam voelt wat het oog niet meer hoeft te meten.

Zonder gevoel is precisie slechts berekening. En gevoel zonder structuur? Dat is als een vaas zonder bodem.

Daartussen ligt de wijsheid van: recht, maar niet recht.