Het voelde alsof ik een rivier overstak zonder ooit nat te worden. Mijn overgang van het ontwerpen van Japanse tuinen naar het beoefenen van ikebana verliep zonder aarzeling, als een natuurlijke stroom waar ik gewoon in mee bewoog. Zonder twijfel, zonder spijt. Voor mij voelde het als een logische stap, een verschuiving die geen interne discussie vereiste. Maar voor Ben was het een compleet raadsel.
"Je was zo gepassioneerd door tuinen," zei hij meer dan eens, met gefronste wenkbrauwen en een mengeling van nieuwsgierigheid en ongeloof. "Hoe kon je zomaar... van een landschap vol stenen naar een enkele tak in een vaas overstappen?"
Een terechte vraag. Mijn wereld draaide immers om landschappen, steenformaties en het fragiele evenwicht tussen water, bomen en lucht.
Mijn eerste antwoord was logisch: ikebana en tuinontwerp zijn beide creatieve disciplines. Mijn passie lag nooit vast aan een specifieke kunstvorm, maar altijd in het scheppen zelf. Bovendien stond er destijds geen financiële druk op, waardoor de overstap licht aanvoelde.
Maar Ben was niet overtuigd. Hij vermoedde dat er een diepere reden was, iets dat ik zelf nog niet onder woorden had gebracht.
De Onzichtbare Verbinding
Soms weten we iets voordat we het kunnen uitleggen. Het antwoord zweeft aan de rand van ons bewustzijn, net buiten bereik, tot iets het plotseling scherp stelt.
Voor Ben kwam dat moment toen hij zich verdiepte in de marketing van mijn ikebana-praktijk. Hij wilde niet alleen begrijpen wat ik deed, maar vooral waarom.
Op een dag stuitte hij op een Japanse website en las een zin die klonk als een echo van iets dat hij diep vanbinnen al wist:
“De mens moet zich aanpassen aan de natuur, niet andersom.”
Daar viel alles samen. De verborgen ader die mijn verleden voedde en mijn heden richting gaf, eindelijk blootgelegd. De reden waarom mijn overstap zo moeiteloos voelde.
Deze filosofie is de basis van Japanse tuinen. En ook van ikebana.
Japanse Tuinen: Aanpassen aan de Natuur
Japanse tuinen onderwerpen het landschap niet, ze werken ermee samen. Het concept van 'geleend landschap' (Shakkei) betekent dat de omgeving deel wordt van de tuin zelf. Bergen, bomen en rivieren zijn geen obstakels om te verbergen of te herscheppen, maar elementen om te omarmen.
In plaats van het uitzicht af te schermen, kaderen Japanse tuinontwerpers het landschap in, zodat het een integraal deel wordt van de compositie. De natuur wordt niet herschikt, maar geëerd in haar bestaande vorm.
Of neem de Zen-tuinen (Karesansui). Zij proberen de natuur niet te beheersen, maar te suggereren. Een strook geharkt grind kan een uitgestrekte zee oproepen. Een enkele steen kan een berg symboliseren. Niets wordt geforceerd; alles is in harmonie.
Ter vergelijking: westerse tuintradities weerspiegelen vaak een verlangen om orde op te leggen aan de natuur.
Neem de tuinen van Versailles. Elke heg is bijgesneden tot wiskundige perfectie, elke fontein en laan geordend om menselijke dominantie over de natuur te tonen.
Natuurlijk wordt ook in Japan de natuur gevormd—door zorgvuldige snoeitechnieken, zoals bij bonsai en niwaki-bomen—maar altijd met het doel haar natuurlijke vorm te versterken in plaats van haar te overheersen.
Geen van beide visies is superieur, het zijn simpelweg verschillende wereldbeelden.
Maar waarom omarmt Japan deze filosofie van het samenleven met de natuur zo sterk? Het antwoord ligt in de spirituele tradities.
Shinto: De Natuur als Heilig
Shinto, de inheemse religie van Japan, leert dat de natuur zelf goddelijk is. Rivieren, bergen en bomen zijn niet alleen decorstukken, maar worden bewoond door kami (geesten).
Daarom blijven heilige bossen onaangeroerd en wordt het Ise-schrijn elke twintig jaar herbouwd—niet om de tijd te trotseren, maar om de cyclische natuur van het leven te eren.
Als de natuur heilig is, is het logisch dat Japanse kunstvormen, van tuinen tot ikebana, streven naar samenwerking in plaats van overheersing.
Boeddhisme: Vergankelijkheid en Harmonie
Boeddhisme, vooral het Zenboeddhisme, voegde een andere laag toe: vergankelijkheid. Alles in de natuur is voortdurend in beweging, en verzet hiertegen is zinloos.
Deze filosofie is essentieel in Zen-tuinen, waar de essentie van bergen, rivieren en eilanden tot abstractie wordt teruggebracht. Het is ook verweven in ikebana, dat niet probeert bloemen eeuwig te laten leven, maar juist hun vergankelijke schoonheid viert.
En dát was het. Daarom voelde mijn overgang van tuinen naar ikebana zo natuurlijk.
Beide zijn geworteld in dezelfde filosofie—een acceptatie van de natuur, een eerbied voor haar schoonheid en een bereidheid om mee te bewegen in plaats van te beheersen.
Wanneer ik een ikebana-schikking maak, forceer ik takken niet in een onnatuurlijke houding. Ik luister naar hun krommingen, hun weerstand, hun eigen wil, en zoek naar een harmonie waarin zij en ik elkaar ontmoeten. Ik luister naar hun natuurlijke lijnen, zoek naar balans en geef ze een tweede leven. Net zoals in een Japanse tuin werk ik mét de natuur, niet ertegenin.
Ik had mijn passie helemaal niet opgegeven—ik had haar simpelweg een nieuwe vorm gegeven.
Ben’s zoektocht naar marketinginzichten leidde tot een onverwachte openbaring: een diepere laag van mijn liefde voor ikebana, een laag die ik zelf nog niet helemaal had doorgrond. Maar zijn ontdekking bracht een nieuwe vraag met zich mee—een die hij me niet zou laten ontwijken.
"Maar waarom doe je ikebana zo gepassioneerd?"
Ah. Dat is een verhaal voor een volgende keer...
Waarom deel ik mijn verhaal? Elke ikebana-reis is anders, maar ze hebben allemaal een rode draad: ontdekking, creativiteit en verbinding. In deze serie deel ik mijn persoonlijke pad in ikebana, van mijn eerste ontmoeting tot de lessen die ik in de loop der jaren heb geleerd. Ik hoop je te inspireren om je eigen ikebana-verhaal te verkennen en, als je leraar bent, het jouwe te delen met je studenten. Ikebana groeit als we het delen - laten we samen groeien. Als je een paar afleveringen hebt gemist, kun je ze vinden op mijn blog https://www.ikebana.be/blog
Comments